Ön Çapraz Bağ Yırtığı
Diz ekleminde bulunan ön çapraz bağın zedelenmesi veya tamamen kopmasıdır. Ön çapraz bağ yırtığı genellikle ani dönme, ani durma veya yanlış bir hareket sonucu oluşur. Sporcularda sık görülür. Dizde şişlik, ağrı ve hareket kısıtlılığı yapar. Tedavi fizik tedavi veya cerrahi yöntemlerle yapılır. Erken teşhis önemlidir. Ameliyat sonrası rehabilitasyon süreci gerekir.
Ön Çapraz Bağ Yırtığı Belirtileri Nelerdir?
Yaralanma anında dizde aniden ortaya çıkan keskin bir ağrı hissedilir. Genellikle hareket etmeyi zorlaştırır. Birçok hasta, yaralanma anında dizinden bir “kopma” veya “patlama” sesi geldiğini bildirir. Bu ses, bağın yırtılmasından kaynaklanır. Yaralanmadan sonraki ilk saatlerde diz hızla şişmeye başlar. Bu durum, bağın yırtılmasıyla birlikte kan damarlarının da zarar görmesi sonucu ortaya çıkar. Dizde boşalma veya yerinden çıkma hissi oluşabilir. Diz, özellikle ani hareketlerde veya yük bindiğinde güven vermez.
Dizi tam olarak bükmek veya düz hale getirmek zorlaşır. Ağrı ve şişlik nedeniyle hareket etmek güçleşir. Yaralanma sonrası dize tam ağırlık vermek zorlaşabilir. Hafif yırtıklarda yürümek mümkün olsa da dizde dengesizlik hissedilir. Eğer ön çapraz bağ yırtığı belirtileri mevcutsa, en kısa sürede bir ortopedi uzmanına başvurulmalıdır. Gerekli muayene ile görüntüleme testleri yapılmalıdır. Tedavi süreci, yırtığın derecesine ve hastanın yaşam tarzına göre değişkenlik gösterebilir.
Ön Çapraz Bağ Yırtığı Neden Olur?
Futbol, basketbol ve tenis gibi sporlarda ani duruş veya yön değiştirme hareketleri sırasında dizde aşırı gerilme oluşur. Dizin dönmesiyle ön çapraz bağ zarar görebilir. Trafik kazaları veya futbol gibi temaslı sporlarda dizin önüne veya yanına alınan darbeler neden olur. Rakip oyuncunun dize sert temas etmesi veya yanlış bir düşüş sonucu bağlar zorlanabilir. Zıpladıktan sonra dengesiz veya yanlış bir pozisyonda yere inmek, ön çapraz bağda aşırı yüklenmeye yol açabilir. Vücut ağırlığının yanlış dağılımı sonucu bağlar zarar görebilir.
Diz çevresindeki kasların (özellikle hamstring ve kuadriseps) zayıf olması, bağların aşırı yük altında kalmasına neden olabilir. Denge bozukluğu olan kişilerde ani hareketlerde kontrol kaybı yaşanabilir. Kaygan ve aşırı sert zeminlerde spor yapmak, ani kaymalar veya takılmalar nedeniyle bağlarda yırtılmaya sebep olur. Uygun olmayan spor ayakkabıları da riski artırabilir. Ön çapraz bağ yırtığı, genellikle şiddetli ağrı, dizde boşalma hissi ve şişlik ile kendini gösterir. Tedavi için fizik tedavi veya cerrahi yöntemler tercih edilebilir.
Ön Çapraz Bağ Yırtığı Nasıl Tedavi Edilir?
Diz eklemine binen yükü azaltmak için dinlenme süreci gereklidir. Şişliği ve ağrıyı azaltmak için ilk 48 saat içinde her 2-3 saatte bir 15-20 dakika buz uygulanabilir. Diz çevresindeki kasları güçlendirmek için fizyoterapi önerilir. Diz stabilitesini sağlamak amacıyla destekleyici dizlikler önerilebilir. Doktor önerisiyle non-steroidal anti-inflamatuar ilaçlar (NSAID’ler) kullanılabilir. Özellikle spor yapan, aktif bireyler ve tam yırtık vakalarında cerrahi tedavi önerilir. Artroskopik cerrahi, küçük kesilerle yapılan minimal invaziv bir cerrahidir.
Yırtılan bağ, hastanın kendi hamstring tendonundan, patellar tendonundan alınan greftlerle onarılır. Ameliyat sonrası rehabilitasyon, 6-9 aylık bir süreçtir. Fizyoterapiyle kas gücünü ve hareket kabiliyetini geri kazanmaya yöneliktir. İlk 6 hafta, kontrollü hareketler ve hafif egzersizlerle dizin esnekliği artırılır. 3-6 ay arası, kas gücünü artırmaya yönelik egzersizler ve denge çalışmaları yapılır. 6 ay sonrası, spora dönüş süreci değerlendirilir. Ön çapraz bağ yırtığı sırasında erken teşhis ve doğru tedavi, dizin fonksiyonunu korumak açısından büyük önem taşır. Sporcular ve aktif bireyler için cerrahi seçenek sıklıkla önerilir. Hafif vakalarda fizik tedavi yeterli olabilir.
